Economische prognose voor Nederland in 2025

De Nederlandse gokindustrie heeft de afgelopen jaren aanzienlijke veranderingen ondergaan, met name na de liberalisering van de online gokmarkt in 2021. In 2024 blijft de markt zich ontwikkelen, aangedreven door een combinatie van regelgeving, toenemende consumentendeelname en de invoering van strengere controles om spelers te beschermen. Daar vertegenwoordigt de gokindustrie een aandeel van maar liefst 6% tot 7% van het BBP. Dit maakt Italië tot een van de landen waar gokken economisch het zwaarst weegt. De hoge bijdrage komt voort uit zowel fysieke gokgelegenheden als de enorme groei van online gokken.

Groei woningvoorraad minder sterk in grensregio’s Nederland

Vervolgens kun je de macro-factoren die van invloed zijn op het bedrijf ook uiteenzetten in een confrontatiematrix. Houd er hierbij rekening mee dat de macro-omgeving niet beheersbaar of beïnvloedbaar is. De overheid heeft maatregelen genomen om spelers te beschermen, zoals het instellen van limieten en het aanbieden van zelfuitsluitingsprogramma’s. DeKansspelautoriteit houdt streng toezicht op naleving van de regels en deelt boetes uit aan aanbieders die zich hier niet aan houden.

Bedrijfstakken kunnen in meer of mindere mate vertegenwoordigd zijn in een bepaalde regio en daar dus in meer of mindere mate bijdragen aan het bruto binnenlands product. Zo zijn de financiële dienstverlening en de bedrijfstak informatie en communicatie in Amsterdam veel groter dan gemiddeld in Nederland. Dit betekent dat de groei of krimp van deze bedrijfstakken in Amsterdam een groter effect heeft dan elders. In Den Haag speelt de publieke sector een grote rol en in Rotterdam de bedrijfstak handel, vervoer en horeca. Daarnaast is het aandeel van de nijverheid in het zuiden van Nederland (met name industrie) en in Groningen (vooral delfstoffenwinning) groot. De krimp in de afgelopen jaren werd grotendeels veroorzaakt door een afbouw van de gaswinning.

Vergelijking met andere ontwikkelde landen

Door in te spelen op deze trends kunnen ondernemers in Nijkerk niet alleen hun diensten uitbreiden, maar ook bijdragen aan een dynamische en innovatieve lokale economie. Sinds de legalisering van online gokken in Nederland op 1 oktober 2021 heeft de online casino-industrie een opmerkelijke groei doorgemaakt. Deze ontwikkeling heeft niet alleen geleid tot een toename van het aantal spelers, maar heeft ook een belangrijke invloed gehad op de Nederlandse economie. In dit artikel duiken we dieper in de omzetcijfers, de economische gevolgen en de toekomst van deze bloeiende sector.

De directe concurrentie van een breed en legaal online aanbod trekt spelers weg die het gemak van thuis spelen verkiezen. De coronapandemie heeft het bezoek aan fysieke locaties een flinke knauw gegeven, en de gewoontes van consumenten lijken blijvend veranderd. De inflatie blijft naar verwachting langdurig rond de 3%; in onze ramingen gaan we uit van 3,6% in 2025 en 3,1% in 2026.

Welke factoren zijn belangrijk?

In Nederland kende de gokindustrie in 2023 een bruto spelopbrengst (Gross Gaming Revenue, GGR) van ongeveer 4 miljard euro. Deze groei is opmerkelijk, zeker gezien het feit dat Nederland bekendstaat om zijn relatief strikte regelgeving op het gebied van gokken. De daling van de invoer in het vierde kwartaal was vooral zichtbaar bij de diensten, maar ook de import van goederen, zowel uit EU- als niet-EU-landen, nam iets af in het vierde kwartaal. Grote dalers waren chemische producten en minerale brandstoffen, zoals aardgas. De export van goederen nam met 1,2% juist flink toe in het vierde kwartaal. Vooral de export van in Nederland geproduceerde goederen groeide, en dan vooral voedingsmiddelen en machines en vervoersmaterieel.

In verhouding tot de overheidsconsumptie zijn de overheidsinvesteringen verhoudingsgewijs klein. Wel verwachten we een forse groei van deze investeringen, met 4,0% in 2025 en 6,0% in 2026. Volgens de beleidsplannen van het kabinet investeert het in infrastructuur, de energietransitie en defensie. „Sinds 2014 is de gaskraan langzaam dichtgedraaid.” Daardoor krimpt de economische waarde, terwijl het aantal gewerkte uren nauwelijks verandert. „Productiviteit wordt daar bepaald door de stand van de kraan – niet door hoe hard iemand werkt. ” De daling in productiviteit komt hier niet doordat mensen minder efficiënt werken, maar doordat er minder geproduceerd mág worden.

Om te voldoen aan wet- en regelgeving rondom kansspelen zouden we graag eenmalig willen weten of je 24 jaar of ouder bent. „Je wilt ook een samenleving waar de terrassen vol zitten, het onderwijs goed is en de zorg draait”, zegt Maikel Volkerink, econoom bij DNB. Raadpleeg eventueel ook secundaire literatuur, vakbladen, kranten en andere bronnen die relevant zijn om te achterhalen welke sociaal-culturele factoren van invloed kunnen zijn op jouw bedrijf.

Vooral de huishoudconsumptie en overheidsbestedingen droegen in 2024 positief bij aan de groei van het bruto binnenlands product (bbp), evenals de netto export. Voor de komende jaren verwachten wij dat de economische groei doorzet, met een bbp-stijging van gemiddeld 1,7% dit jaar en 1,2% in 2026. De opkomst van online casino’s biedt onverwachte economische kansen voor lokale ondernemers en bedrijven in Nijkerk. Van IT en marketing tot klantenservice en horeca, er zijn diverse manieren waarop de lokale economie kan profiteren van deze groeiende industrie.

• Toename van horeca en toerismeHoewel online casino’s zich voornamelijk richten op digitale gebruikerservaringen, kunnen ze ook indirect bijdragen aan de groei van fysieke locaties zoals hotels, restaurants en cafés.
• Zo kunnen 3D-printers gebruikt worden om protheses te maken, maar ook voor kunstribben of een kunstknie.
• Ook de productie van financiële dienstverleners – zoals banken – is lastig te meten.
• De fysieke kansspelaanbieders lijken zich in een “perfecte storm” te bevinden.
• De legalisering van online gokken in Nederland heeft geleid tot een dynamische en groeiende industrie die zowel economische voordelen biedt als uitdagingen met zich meebrengt.

Met name de consumptie van huishoudens en een toename van de uitvoer droegen bij aan deze groei (zie figuur 1.2.1). De consumptie steeg in 2022 fors met 6,6 procent, ondanks de hoge inflatie en lager consumentenvertrouwen. Ook de wereldhandel ontwikkelde zich over het algemeen positief in 2022 (toename van 6,9 procent), waarvan Nederland als handelsland profiteert. Minder dan in 2021 droegen investeringen en overheidsbestedingen – het geld dat de overheid zelf besteedt aan goederen en diensten – ook enigszins bij aan de groei. Daarnaast zorgt de opkomst van online casino’s voor extra economische activiteit in de technologische en marketingsectoren.

De rij-instructeur die tweemaal een onvoldoende heeft gehaald kan een volledig herintrederstraject volgen. Wanneer dit met een voldoende wordt afgerond, krijgt de rij-instructeur weer een geldige bevoegdheid voor 5 jaar. Daarnaast is het sinds 1 april 2020 verplicht voor rij-instructeurs om een verklaring omtrent gedrag (VOG) te laten zien wanneer zij rij-instructeur willen worden of hun lesbevoegdheid willen verlengen.

De Nederlandse staat speelt een prominente rol in de online gokmarkt viaTOTO en Holland Casino Online. Deze staatsondernemingen hebben een gezamenlijk marktaandeel van ongeveer 33,7%. Andere grote spelers, zoals Unibet en BetCity, hebben elk naar schatting een marktaandeel van 20%, wat wijst op een competitieve markt met verschillende aanbieders. De ambitieuze klimaatdoelen van de overheid, waaronder het bereiken van een emissiereductie van 55% in 2030, drijven beleidsherzieningen en publiek-private samenwerkingen aan. Deze inspanningen beperken niet alleen milieurisico’s, maar creëren volgens de economische prognose ook nieuwe economische kansen in opkomende sectoren zoals elektrische mobiliteit en energieopslag.

Deze sites bieden een breed scala aan spellen, aantrekkelijke bonussen en voldoen aan de strenge eisen van de Kansspelautoriteit. Tegelijkertijd is ook het aantal jongvolwassen spelers bij online casino’s gegroeid met zo’n 10% in dezelfde jaren. Deze trend wordt door de Nederlandse overheid als zeer ongewenst beschouwd. Veel nieuwe maatregelen die erop zijn gericht om vooral jongvolwassen spelers te beschermen, hebben nu ook effect op online casino spelaanbieders. Met de aanstaande verhoging op de kansspelbelasting wordt verwacht dat Nederlandse casino’s nog onaantrekkelijker worden. Hoewel deze maatregelen beogen om spelers meer verantwoord te laten spelen bij legale, Nederlands vergunde casino’s, wordt het gewenste effect vooralsnog niet bereikt.

Sociaal-culturele factoren gaan over de sociale en culturele normen en waarden van een gebied of land. Met behulp van deze factoren kunnen de kenmerken van (potentiële) consumenten worden geïnventariseerd. Als je de potentiële klanten in kaart brengt, kun je inschatten hoe groot hun vraag zal zijn naar de producten en diensten van de organisatie. Deze factoren hebben betrekking op de fysieke omgeving van het bedrijf die een kans of bedreiging kunnen vormen. Zo heeft 45,6% van de bewoners een laag opleidingsniveau zonder startkwalificatie, in vergelijking met het gemiddelde van 27,5% in Den Haag.

De winstquote geeft aan welk deel van de toegevoegde waarde in de economie toekomt aan kapitaaleigenaren, en daarmee toekomt aan werkenden of de overheid via belastingen. Arbeidsproductiviteit Economen luiden al jaren de noodklok over de afnemende productiviteitsgroei in Nederland én de rest van Europa. Volgens een nieuwe analyse van De Nederlandsche Bank is van daling juist geen sprake. De grootste krimp vond plaats in Oost-Groningen (-9,6 procent), daarna Delfzijl e.o. In alle vier de grote steden groeide de economie harder dan in Nederland als geheel (1 procent).

De overheid kan grote invloed hebben op prijzen, de inkomstenverdeling, economische groei, arbeidsmarkt, de gezondheidszorg, onderwijs en infrastructuur van een land. Tegelijkertijd is er op het gebied van duurzaamheid binnen de sector zelf nog werk aan de winkel. Er is sprake van lange toevoerketens voor de benodigde grondstoffen, die op prijs worden ingekocht. Er zijn wel steeds meer goede voorbeelden in de markt van ondernemers die het anders doen. Zoals een bedrijf dat meubels recyclet en opnieuw bekleedt met natuurlijke grondstoffen uit de omgeving.

Zo spelen communicatietools voor management en communicatie als Asana en Slack een steeds grotere rol in de werkverdeling en effectiviteit. Op 8 april schreef het Financieel Dagblad (2020) dat zolang er geen vaccin gevonden is tegen COVID-19 het economisch koffiedik kijken blijft met betrekking tot economisch herstel in de toekomst. Toch verwacht economist Phlippen (2020) van de ABN AMRO dat begin 2021 een “stevige opleving van de wereldeconomie” zal volgen en daarmee ook van de Nederlandse economie. Dit betekent dat de huidige geslonken koopkracht zal toenemen, hoewel tegelijkertijd ook sprake zal zijn van een zwakkere loonontwikkeling (ING economisch bureau, 2020). Ook wordt geschat dat de werkloosheid blijft toenemen (ING economisch bureau 2020). Het laatste jaarverslag van de Belgische Kansspelcommissie heeft aangetoond dat de gokindustrie ook in België een ‘booming business’ is.

De komende jaren zullen uitwijzen hoe deze traditionele vorm van entertainment zich staande houdt in het digitale tijdperk. Daarbovenop komen de stijgende operationele kosten en een overheid die, na de markt eerst te hebben geopend, nu de belastingen en regeldruk verder opvoert. Dit alles creëert een uiterst lastig ondernemersklimaat voor agrinl.nl de traditionele casino’s en gokhallen. De fysieke kansspelaanbieders lijken zich in een “perfecte storm” te bevinden.

Figuur 5: VS belangrijke exportbestemming van Nederland

In 2024 waren spelers in deze leeftijdscategorie verantwoordelijk voor ruim 10% van het totale BSR (Bruto Spelresultaat). We verwachten dat de Nederlandse economie in 2025 groeit met 1,7% en met 1,2% in 2026, vooral dankzij huishoudconsumptie en overheidsbestedingen, maar ook door een stijging van de export. De inflatie blijft hoog, met respectievelijk 3,6% en 3,1%, maar door loongroei verbetert de koopkracht. Komt er een generiek Amerikaans importtarief van 25%, dan valt de inflatie 0,4% hoger uit en is de economische groei 0,5% lager in 2026. In Zeeland groeide de economie met 1,8 procent, terwijl deze provincie vorig jaar nog een van de laagste groeicijfers had. De groei werd voornamelijk gedreven door een toename van de toegevoegde waarde in de overheid en de zorg met 4,9 procent en in de energie met 6,2 procent.

Het Atrium bevindt zich in de Schildersbuurt in de stad Den Haag en 80% van de leerlingen die op deze school zitten komt dan ook uit deze wijk. In de Schildersbuurt heeft meer dan 90% van de bevolking een migratieachtergrond (denhaag.incijfers.nl, 2020). De meerderheid van de inwoners is van Turkse (30,3%) of Marokkaanse afkomst (28,2%) (Raadsinformatie, Revis, 2019). In deze families zorgen mensen goed voor elkaar en vangen ze elkaar goed op. Een ander belangrijk initiatief is CRUKS, het Centraal Register Uitsluiting Kansspelen, waarin spelers zich vrijwillig kunnen registreren om tijdelijk of permanent uitgesloten te worden van deelname aan kansspelen. Dit moet problematisch gokgedrag verminderen en bijdragen aan een veiliger speelklimaat.

Een volledig herstel tot een productie vergelijkbaar met het niveau van 2022 en eerste helft 2023 zal gezien de gematigde vraagontwikkeling naar verwachting meer tijd kosten. Geopolitieke spanningen en handelsbelemmeringen kunnen de groei bovendien remmen. Na twee moeizame jaren keert de Nederlandse industrie in 2025 weer terug naar groei. De export trekt aan en ook in het binnenland groeit de vraag door consumenten die geleidelijk hun geld weer laten rollen. Daarnaast zal hernieuwde voorraadopbouw voor enige productieprikkels zorgen. Doordat het herstel op de voor de Nederlandse industrie zo belangrijke mondiale halfgeleidermarkt doorzet, komen de investeringen in chipmachines weer beter op gang.

Als de regels in land A strenger worden, zoals in Nederland gebeurde met de Ksa en het Cruks-systeem, hebben ze al een robuuste aanwezigheid in land B, C en D. 2 Van woninginvestering is sprake bij nieuwbouw, verbouwing of uitbouw van een woning. De verkoop van een bestaande woning aan een nieuwe eigenaar valt in macro-economische zin dus niet onder de woninginvesteringen.

Als de economie aantrekt, dan heeft dit een gunstig effect op de koopkracht van de klanten van een bedrijf en dus de afzetmogelijkheden. Als dit niet zo is, dan kunnen economische factoren juist een bedreiging vormen. Met deze factoren kun je de economische gesteldheid van een land of bepaald gebied in kaart brengen. De uitdagingen van loonstijgingenHoewel deze groei het besteedbaar inkomen vergroot, brengt het ook uitdagingen met zich mee voor bedrijven die geconfronteerd worden met hogere arbeidskosten. Niettemin worden deze drukpunten verzacht door productiviteitsverbeteringen via automatisering en scholingsinitiatieven.

• De belastingdienst zal zich mogelijk niet zo bezighouden met technologische factoren, maar wel met politieke en sociale factoren.
• Wel verwachten we een forse groei van deze investeringen, met 4,0% in 2025 en 6,0% in 2026.
• Zoek specifiek naar de wetgeving die van belang is voor jouw bedrijf (voor de ontwikkeling, het aanbieden en het leveren van producten en diensten).
• De Nederlandse gokindustrie heeft de afgelopen jaren aanzienlijke veranderingen ondergaan, met name na de liberalisering van de online gokmarkt in 2021.

Om de beste platforms van het jaar te identificeren, nemen experts een reeks parameters in overweging, zoals veiligheid, licenties, spelvariëteit, bonussen en gebruiksvriendelijkheid. Hierdoor worden consumenten niet alleen beschermd, maar wordt ook het vertrouwen in de groeiende Nederlandse iGaming-sector verder versterkt. Hoewel deze maatregelen al langere tijd van kracht waren (afgezien van het verbod op sportsponsoring), lijkt er nog geen daling te zijn gekomen in het aantal spelende jongvolwassenen. De vraag is dus of het beleid van het vorige kabinet wel het gewenste effect zal hebben. Bijkomend probleem is het feit dat Nederlandse casino’s, die bekendstaan als de veiligste in Europa, minder aantrekkelijk worden door het aantal opgelegde restricties vanuit de overheid.

Detailhandel zet 3,8 procent meer om in september

Voor uitstaande zakelijke leningen steeg het rentepercentage van 1,64 procent in januari 2022 naar 2,88 procent in december 2022. Daarnaast vindt mogelijk een verschuiving in de economie plaats van minder rendabele bedrijven naar gezondere bedrijven, die de hogere financieringskosten wel kunnen dragen. Op de lange termijn is dit een gezond effect, op korte termijn kan het echter tot faillissementen leiden. In de ontwikkeling van het aantal faillissementen is deze verschuiving nog niet te zien; in 2022 was dit relatief laag. Toename van horeca en toerismeHoewel online casino’s zich voornamelijk richten op digitale gebruikerservaringen, kunnen ze ook indirect bijdragen aan de groei van fysieke locaties zoals hotels, restaurants en cafés. Online casino’s organiseren regelmatig evenementen, zoals toernooien en netwerkbijeenkomsten, waarvoor deelnemers en ondernemers elkaar fysiek ontmoeten.

Dit kan betekenen dat zij zich meer gaan richten op het bieden van unieke, niet-kopieerbare ervaringen, zoals live entertainment, thematische evenementen, of een combinatie met horeca van hoge kwaliteit. Specialisatie in bepaalde niches of het creëren van meer “boutique” casino-ervaringen zou een andere weg kunnen zijn. Een van de belangrijkste regelgevende ontwikkelingen in de goksector was het verbod op ongerichte reclame in juli 2023. Hoewel deze maatregel bedoeld was om de blootstelling aan gokken, vooral onder kwetsbare bevolkingsgroepen, te verminderen, was de impact op de markt minimaal.

Toch zal de buitenlandse vraag zich op korte termijn vermoedelijk gematigd ontwikkelen. De economische groei in China valt tegen en de Amerikaanse groei vertraagt. De groei in de eurozone en het VK kunnen in 2025 iets hoger uitvallen dan dit jaar, maar van uitbundige groei zal ook hier vermoedelijk geen sprake zijn. Stijgende reële lonen, ondersteund door aanzienlijke nominale loonstijgingen en dalende inflatie, verbeteren de koopkracht van huishoudens.

Met economische factoren kun je de economische gesteldheid van een land of bepaald gebied in kaart brengen. Hierbij is het belangrijk om te kijken naar trends, oftewel of er op basis van voorgaande maanden of jaren sprake is van groei of niet. Met de huidige steun van de overheid en de kredietmogelijkheden voor de culturele sector kunnen veel theatergezelschappen blijven bestaan. Echter, de Vereniging Vrije Theater Producenten heeft de overheid er ook op gewezen dat de kredieten niet voldoende zijn om grote producties te financieren. Daarnaast hebben veel zzp’ers en kunstenaars hun inkomen verloren door de coronacrisis. Meerdere personen uit de culturele sector hebben dan ook al aangegeven dat zij in deze tijden van economische onzekerheid ook kijken naar andere carrièremogelijkheden om een inkomen te genereren.

Ook de productie van financiële dienstverleners – zoals banken – is lastig te meten. In plaats daarvan verdienen ze vooral aan rente, bijvoorbeeld op leningen of hypotheken. Daardoor is hun economische bijdrage moeilijker te herleiden dan die van een fabriek of restaurant.